Luister op Spotify of Apple Music
er is een plein waar ze niet af mag tot een uur of drie
Lotte Van Dijck ‘Glas’
er is een huis daar mag ze wonen
er is een blikje met touwtje naar een mand
in een rood met witte hut hoog in de bomen
ze telt tot vijf
ze telt tot tien
en wie niet weg is
die is gezien
ze telt tot vijf
ze telt tot tien
en wie niet weg is
die is gezien
die is gezien
kun je blijven alsjeblieft
niet bewegen alsjeblieft
er zit een vogeltje van glas
in zijn klas
er is een raam waarin ze terugzwaait rond een uur of zes
er is een huis daar mag hij wonen
hij telt de stappen van de metro naar de rood met witte deur
ze ziet hem binnenkomen
en telt tot vijf
en telt tot tien
en wie weg is
is niet gezien
ze telt tot vijf
ze telt tot tien
en wie weg is
is niet gezien
ze telt tot vijf
ze telt tot tien
en krijgt al vleugels
Op weg in de auto schotelde Apple Music mij plots dit nummer voor: Lotte Van Dijck, ‘Glas’ uit 2010. Hieronder probeer ik te begrijpen waarom ik het zowel op poëtisch als muzikaal vlak zo sterk vind: ‘Eleanor Rigby 2.0’.
Een tekst prikkelt als dat wat hij laat zien, meer lijkt te verbergen, dan het feitelijk toont. In de hinkelende eerste beweging is er een jong meisje, dat op het plein lijkt te moeten wachten tot haar ouders thuiskomen, of: iemand haar komt ophalen, of…
Het huis waar ze mag wonen, vervolledigt het kinderlijke schema van geboden en verboden zonder reden: dit mag, dat niet. Niemand legt uit waarom. Ook niet aan ons, de luisteraar, en we hebben er het raden naar wat er precies aan de hand is. We zijn op het pleintje, we zijn een kind.
Is het dan niet vanzelfsprekend dat ze in dat huis mag wonen? Waarom moet dat gezegd worden? Is het misschien niet echt haar huis, niet haar echte thuis? Wat dan met de volgende zin, die nog bevreemdender is “blikje met een touwje naar een mand in een rood met witte hut hoog in de bomen.” Is dit echt, of fantasie? Is het een geheime, gefantaseerde ontsnappingsroute voor het meisje op het plein?
De tweede beweging, begeleid door de diepe melancholie van rietinstrumenten, zet je nog dieper in je kindertijd. Of je nu achttien of tachtig bent, je bent nu terug vijf jaar en je speelt verstoppertje. De ogen sluiten en terug openen om een andere realiteit te zien, kan natuurlijk ook een zelfbeschermingsreflex zijn, een poging om aan de werkelijkheid te ontsnappen.
De derde beweging is wiegend: er spreekt koestering, verlangen om samen te zijn. Is het meisje uit de eerste strofe het ‘vogeltje van glas’? Nog voor we iets meer te weten komen, wordt er bliksemsnel uitgezoomd: dat vogeltje van glas zit in zijn klas. Hoewel we een extern vertelperspectief leken te hebben in de eerste twee bewegingen, hebben we nu een persoonlijk vertelperspectief: alles gaat over dat vogeltje van glas “in zijn klas”.
In de herhaling van de eerste beweging hebben we duidelijk een flashforward gedaan. Zij staat achter een raam om zes uur op haar echtgenoot te wachten, want ze zwaait naar hem en heeft hem dus gezien voor hij er is. Het vreemde escapistische beeld (een kinderlijk hallucinatie) van “het mandje met touwtje naar een rood met witte hut” wordt nu herpuzzeld tot “de rood met witte deur” waardoor haar echtgenoot naar binnenkomt.
De tweede maal de tweede beweging: het goochelmoment met de realiteit. Ze heeft lang moeten tellen, tot vijf en tot tien, maar nu heeft ze haar droom bereikt, het uiterste kan soms heel simpel zijn. “Ze krijgt al vleugels”: eindelijk kan het glazen, kwetsbare vogeltje de vleugels uitslaan.
De hunkerende derde beweging wordt niet herhaald en dat is ook thematisch volledig terecht: de hunkering is nu vervuld. En dan klokt de song af op minder dan 3 minuten. Als popsong met volledig klassieke instrumentatie, moeten we toch altijd denken aan ‘Eleanor Rigby’. ‘Glas’ is narratief vernuftiger, muzikaal meer ontwikkeld en heeft qua onderwerp universelere aantrekkingskracht. De tekst is eigenlijk te sterk om puur auditief te consumeren, maar werkt absoluut op die manier.
Het is voor mij een beetje ongelooflijk dat deze plaat uit 2010 zo weinig publiciteit heeft genoten. Ook andere nummers tonen een componiste die weet wat ze wil en hoe het te bereiken. Niet alleen met een encyclopedisch inzicht in de muziekgeschiedenis, maar een evenzeer met een echt talent voor teksten. Er lijkt geen officiële tekst beschikbaar te zijn, dus ik heb de tekst (naar beste vermogen) getranscribeerd. Wat was niet altijd even makkelijk, omdat de stem niet optimaal gemixt is. Kritiek op de kwaliteit van het medium is bij een groot kunstwerk, is altijd secundair.
