Tag: popmuziek

Muzikale poëzie met Lotte Van Dijck: ‘Glas’ (2010)

Op weg in de auto schotelde Apple Music mij plots dit nummer voor: Lotte Van Dijck, ‘Glas’ uit 2010. Hieronder probeer ik te begrijpen waarom ik het zowel op poëtisch als muzikaal vlak zo sterk vind: ‘Eleanor Rigby 2.0’.

Luister op Spotify of Apple Music

er is een plein waar ze niet af mag tot een uur of drie
er is een huis daar mag ze wonen
er is een blikje met touwtje naar een mand
in een rood met witte hut hoog in de bomen

ze telt tot vijf
ze telt tot tien
en wie niet weg is
die is gezien
ze telt tot vijf
ze telt tot tien
en wie niet weg is
die is gezien
die is gezien

kun je blijven alsjeblieft
niet bewegen alsjeblieft
er zit een vogeltje van glas
in zijn klas

er is een raam waarin ze terugzwaait rond een uur of zes
er is een huis daar mag hij wonen
hij telt de stappen van de metro naar de rood met witte deur
ze ziet hem binnenkomen

en telt tot vijf
en telt tot tien
en wie weg is
is niet gezien
ze telt tot vijf
ze telt tot tien
en wie weg is
is niet gezien
ze telt tot vijf
ze telt tot tien
en krijgt al vleugels

Lotte Van Dijck ‘Glas’

Op weg in de auto schotelde Apple Music mij plots dit nummer voor: Lotte Van Dijck, ‘Glas’ uit 2010. Hieronder probeer ik te begrijpen waarom ik het zowel op poëtisch als muzikaal vlak zo sterk vind: ‘Eleanor Rigby 2.0’.

Een tekst prikkelt als dat wat hij laat zien, meer lijkt te verbergen, dan het feitelijk toont. In de hinkelende eerste beweging is er een jong meisje, dat op het plein lijkt te moeten wachten tot haar ouders thuiskomen, of: iemand haar komt ophalen, of… 

Het huis waar ze mag wonen, vervolledigt het kinderlijke schema van geboden en verboden zonder reden: dit mag, dat niet. Niemand legt uit waarom. Ook niet aan ons, de luisteraar, en we hebben er het raden naar wat er precies aan de hand is. We zijn op het pleintje, we zijn een kind. 

Is het dan niet vanzelfsprekend dat ze in dat huis mag wonen? Waarom moet dat gezegd worden? Is het misschien niet echt haar huis, niet haar echte thuis? Wat dan met de volgende zin, die nog bevreemdender is “blikje met een touwje naar een mand in een rood met witte hut hoog in de bomen.” Is dit echt, of fantasie? Is het een geheime, gefantaseerde ontsnappingsroute voor het meisje op het plein?

De tweede beweging, begeleid door de diepe melancholie van rietinstrumenten, zet je nog dieper in je kindertijd. Of je nu achttien of tachtig bent, je bent nu terug vijf jaar en je speelt verstoppertje. De ogen sluiten en terug openen om een andere realiteit te zien, kan natuurlijk ook een zelfbeschermingsreflex zijn, een poging om aan de werkelijkheid te ontsnappen. 

De derde beweging is wiegend: er spreekt koestering, verlangen om samen te zijn. Is het meisje uit de eerste strofe het ‘vogeltje van glas’? Nog voor we iets meer te weten komen, wordt er bliksemsnel uitgezoomd: dat vogeltje van glas zit in zijn klas. Hoewel we een extern vertelperspectief leken te hebben in de eerste twee bewegingen, hebben we nu een persoonlijk vertelperspectief: alles gaat over dat vogeltje van glas “in zijn klas”. 

In de herhaling van de eerste beweging hebben we duidelijk een flashforward gedaan. Zij staat achter een raam om zes uur op haar echtgenoot te wachten, want ze zwaait naar hem en heeft hem dus gezien voor hij er is. Het vreemde escapistische beeld (een kinderlijk hallucinatie) van “het mandje met touwtje naar een rood met witte hut” wordt nu herpuzzeld tot “de rood met witte deur” waardoor haar echtgenoot naar binnenkomt. 

De tweede maal de tweede beweging: het goochelmoment met de realiteit. Ze heeft lang moeten tellen, tot vijf en tot tien, maar nu heeft ze haar droom bereikt, het uiterste kan soms heel simpel zijn. “Ze krijgt al vleugels”: eindelijk kan het glazen, kwetsbare vogeltje de vleugels uitslaan. 

De hunkerende derde beweging wordt niet herhaald en dat is ook thematisch volledig terecht: de hunkering is nu vervuld. En dan klokt de song af op minder dan 3 minuten. Als popsong met volledig klassieke instrumentatie, moeten we toch altijd denken aan ‘Eleanor Rigby’. ‘Glas’ is narratief vernuftiger, muzikaal meer ontwikkeld en heeft qua onderwerp universelere aantrekkingskracht. De tekst is eigenlijk te sterk om puur auditief te consumeren, maar werkt absoluut op die manier. 

Het is voor mij een beetje ongelooflijk dat deze plaat uit 2010 zo weinig publiciteit heeft genoten. Ook andere nummers tonen een componiste die weet wat ze wil en hoe het te bereiken. Niet alleen met een encyclopedisch inzicht in de muziekgeschiedenis, maar een evenzeer met een echt talent voor teksten. Er lijkt geen officiële tekst beschikbaar te zijn, dus ik heb de tekst (naar beste vermogen) getranscribeerd. Wat was niet altijd even makkelijk, omdat de stem niet optimaal gemixt is. Kritiek op de kwaliteit van het medium is bij een groot kunstwerk, is altijd secundair.

http://www.lottevandijck.nl/

Rave-literatuur: Alan Warner, Morvern Callar (1995)

LESMATERIAAL:

LESDOELEN:

  • een moderne populaire roman begrijpen
  • een fragment uit die roman bespreken
  • uitleggen op welke manier deze roman postmodern is
  • leeservaring op gestructureerde en persoonlijk manier neerschrijven

LESVERLOOP:

  • korte inleiding door leerkracht, of opening van de film tonen
  • leesproef met pagina 8 tot en met 13 en het takenblad
  • leerlingen krijgen willekeurige fragmenten uit de roman, maar elk fragment wordt aan twee leerlingen gegeven. Ze worden krijgen de opdracht zich na hun leestaak aan dit fragment te wijden, dat ze mondeling zullen moeten voorstellen. Vragen daarbij: waar speelt dit fragment zich af en wat gebeurt er precies? hoe voelt Morvern zich en hoe weet je dat?  De leerlingen moeten aantekeningen maken over aspecten die ze zouden kunnen bespreken.
  • Na een tiental minuten worden de leerlingen onverwacht in gekoppeld aan de leerling die hetzelfde fragment kreeg en mogen ze samen nog even bespreken hoe ze de scene gaat bespreken en weergeven.
  • Er wordt extra de nadruk op gelegd dat er punten te verdienen zijn met het leggen van verbanden met hetgeen in de voorgaande praatjes aan bod kwam. Het eerste team kan terugkoppelen op de leesproef.
  • Op chronologische volgorde worden de groepjes gevraagd het boek voor te stellen in 3 minuten, zodat we inderdaad een serie aan verschillende situaties voor ons voorbij zien schieten. Met de taak van de terugkoppeling zijn ook de leerlingen die nog niet aan de beurt zijn bezig met de sprekers.
  • Indien we dit afgerond kan worden, komt er nog een schrijftaak (wellicht op het forum) waarbij de leerlingen hun persoonlijke visie mogen geven over de les en of ze van de roman hebben kunnen proeven op deze manier, wat hen aansprak, waarom we de hele film toch moeten bekijken, enzoverder.

Als Alan Walkers boek zelf een rave is, is het niet omdat de lezer van het ene feest naar het andere gesleurd wordt. In tegendeel zelfs, hoofdpersoon Morvern zien we op welgeteld een groot feest, al eindigt dat wel in wilde groepsseks. Enkele bladzijden daarvoor zaten we nog op een toilet Southern Comfort te drinken, daarvoor in de supermarkt waar Morvern werkt. Na de eigenlijke rave en een minder opwindende nachtelijke voettocht zonder jas, zitten de meiden bij oma voor de kachel.

Terwijl een eigenlijke intrige ontbreekt, sleept Morvern Callar de lezer mee in een kaleidoscopische reis van de meest vreemde situaties waarin zij zich steeds weet te redden, meestal zonder ook maar een woord te zeggen. Ze lijkt het epicentrum van dolgedraaide, tollende wereld, die ons als een videoclip wordt voorgeschoteld.

En een videoclip heeft een soundtrack. Het boek is werkelijk doorspekt met referenties naar de muziek die Morvern op haar walkman speelt en die zijn allemaal het opzoeken waard. Pop, electro, fusion, klassiek, funk, krautrock, reggae en new wave – het pallet is enorm divers.

Dat een echte drijvende verhaallijn ontbreekt  neemt niet weg dat er met klassieke motieven wordt gespeeld, zoals ‘het verloren manuscript’, maar het blijft toch bij uitstek een typische postmodern boek. Het bevat een combinatie van stijlen, toevoegingen, tekeningetjes, extracten, lijstjes met songs, enzoverder.

Het boek eindigt helemaal niet zoals een postmodern boek dat zou doen (met een open, relativistisch einde), maar met een ommezwaai. De eindeloze rave van het materialistische leven vindt wel een einde in de zwangerschap van Morvern. Ze vindt haar rust en een echt nieuw begin, dat ze dacht te vinden in materiële welstand, maar pas vindt met ‘het kind van de raves’.

De hele weg die Morvern heeft afgelegd is zelfs geen leerproces, het is alsof het moederschap haar verandert. Dat de zwangerschap ontstond tijdens een wilde rave, heeft geen enkele invloed op kathartische invloed van het kind op Morverns leven. De afwezige vader blijft een gegeven, maar dat is al vanaf de eerste pagina duidelijk uit haar absolute adoratie voor haar vriendje en de relatie met de adoptievader.